با ورود ۱۶ مرد پناهجو به بندری کوچک در آلبانی، طرح آزمایشی ایتالیا برای بررسی درخواست‌های پناهندگی خارج از اتحادیه اروپا به اجرا درآمد. هم ایتالیا راضی است و هم آلبانی. رییس کمیسیون اروپا هم ابراز خرسندی کرده است.
بر اساس این طرح، پروسه پذیرش پناهندگی به جای ایتالیا در یک کشور امن سوم انجام می‌شود: آلبانی. بدین منظور یک مرکز پذیرش پناهجویی توسط ایتالیا در سواحل آلبانی ساخته شده که ظرفیت پذیرش سه هزار پناهجو را دارد. این طرح در ابتدا بسیار مورد انتقاد قرار گرفت اما در جریان اجرا و پیشبرد آن هرچه بیشتر با کنجکاوی دیگر کشورهای اتحادیه اروپا مورد توجه قرار گرفت.
حال اولین مراحل آن کوتاه‌زمانی پیش از نشست وزرای مهاجرت اتحادیه اروپا در بروکسل با ورود ۱۶ مرد پناهجو از بنگلادش و مصر به بندر “شنگ‌جین” اجرایی شد. این ۱۶ نفر توسط گارد ساحلی ایتالیا از آب‌های بین‌المللی در نزدیکی جزیره لامپه‌دوزا در جنوب ایتالیا به آلبانی برده شدند. اگر آنها وارد آب‌های سرزمینی ایتالیا شده بودند، اجازه نداشتند به آلبانی برده شوند.
شنگ‌جین بندری توریستی است واقع در ساحل دریای آدریاتیک در شمال تیرانا، پایتخت آلبانی. که مردم برای گذراندن تعطیلات به آنجا می‌روند. ساکنان روستای ژادر که بیشتر افراد سالمند هستند مخالفتی با ورود پناهجویان به این روستا ندارند.
تنها چند متر دورتر از حاشیه این بندر، مرکز پذیرش پناهجویان افتتاح شده است. این مرکز متعلق به دولت ایتالیاست و در قراردادی میان جورجیا ملونی، نخست‌وزیر راست‌گرای ایتالیا از حزبی با پیشینه فاشیستی با نخست‌وزیر آلبانی از یک حزب سوسیالیست چپ بر سر آن توافق شده است.
این ۱۶ نفر در مرکز اولیه پذیرش پناهجویان ثبت نام و تعیین هویت شده و مورد آزمایشات پزشکی قرار می‌گیرند. سپس توسط پلیس ایتالیا به محل دیگری که با خودرو نیم ساعت تا اینجا فاصله دارد برده می‌شوند: به ژادر، روستای کوچکی که ساکنان آن را تنها سالمندان تشکیل می‌دهند.
در این روستا تنها یک مغازه کوچک و یک کافه وجود دارد و یک فرودگاه کوچک نظامی که مدتهاست به فراموشی سپرده شده است. حالا اما این روستا ایستگاه دوم مرکز پناهجویان ایتالیاست؛ یک کانتینر دو طبقه مسکونی محصور میان حصارهایی با ارتفاع شش متر در میان محوطه‌ای که همچنان در حال ساخت و ساز است و ماشین‌‌‌آلات ساختمانی در آن دیده می‌شوند. اینجا برای سه هزار پناهجو پیش‌بینی شده است اما ابتدا تنها ۸۸۰ نفر را می‌توان در آن سکنا داد.
بر روی در ورودی کانتینرهای مسکونی به زبان ایتالیایی نوشته شده: Buongiorno
هر کانتینر برای چهار نفر است با چهار تخت فلزی که روی آنها درشت نوشته شده: ساخت ایتالیا.
کل محوطه به سه قسمت تقسیم شده است: قسمت بزرگتر برای کسانی است که تقاضای پناهندگی داده و منتظر پاسخ آن هستند. این مرحله نباید بیشتر از چهار هفته طول بکشد. پناهجویان در این مدت اجازه کار ندارند.
یک قسمت کوچکتر که مرکز دیپورت یا بازگرداندن نام دارد مخصوص کسانی است که تقاضای پناهندگی‌شان رد شده و اجازه ورود به ایتالیا را ندارند. بخش سوم نیز شامل ۲۰ سلول زندان است برای کسانی که مرتکب خلاف و جرم می‌شوند.
تمامی محوطه با حصار بسته شده و تعداد زیادی دوربین مداربسته در آن وجود دارد. کارمندان دفتر پناهندگی سازمان ملل UNHCR اجازه ورود به محوطه را دارند و می‌توانند پروسه رسیدگی را رصد کنند.
نخست‌وزیر ایتالیا این طرح را “یک آزمایش ایتالیایی” و یک “توافق تاریخی خلاق” با آلبانی می‌نامد. نخست‌وزیر آلبانی نیز این توافق را “بازپرداخت یک بدهی قدیمی” دانسته است؛ مربوط به زمانی که ایتالیا بسیاری از پناهندگان آلبانی را پذیرفت.
اشاره او به جنگ بالکان در دهه ۹۰ میلادی است که باعث فرار بسیاری از کشورهای حوزه بالکان به سوی اروپای غربی شد.
اورزولا فون‌درلاین، رییس کمیسیون اتحادیه اروپا نیز این طرح را “راهی خلاق برای مقابله با مهاجرت غیرقانونی” دانسته است. ظاهرا همه از این طرح راضی هستند.
سفیر ایتالیا در آلبانی هفته‌ها پیش از آنکه مرکز پذیرش پناهجویان آغاز به کار کند از آنجا دیدن کرد.
او درباره این طرح گفت: «ایتالیا آنچه را که کشورهای اتحادیه اروپا به آن فکر می‌کنند عملی کرد: خروج پروسه پناهندگی از داخل خاک اتحادیه به خارج از آن اما مبتنی بر اصول اتحادیه اروپا.» سفیر ایتالیا در جریان دیدارش از این مرکز تاکید کرد که “اینجا قوانین ایتالیا جاری است. تمامی پرسنل ایتالیایی هستند: پلیس‌ها، کارمندان وزارت کشور و دادگستری. اینجا مقرراتی اعمال می‌شود که در مراکز مهاجرت در داخل ایتالیا جاری هستند.»
این مرکز با بودجه ایتالیا ساخته شده و هزینه‌های آن از ایتالیا به آلبانی فرستاده شده است. همچنین کمک هزینه‌ای در حدود ۱۶ میلیون یورو در سال باید پرداخت شود و هزینه کل برآورد شده تا ۸۵۰ میلیون یورو برای کل پروژه پیش‌بینی شده که توسط ایتالیا پرداخت می‌شود.
مقامات ایتالیایی قول داده‌اند که مواد غذایی تنها در محل خریده شود. چند موقعیت شغلی نیز برای غیر ایتالیایی‌ها قرار است فراهم شود.
