به گزارش خبرگزاری مهاجر، بر اساس گزارشها، مجموعهای از حساسیتهای فرهنگی و اجتماعی نانوشته برای افغانها در تاجیکستان وجود دارد؛ از جمله کوتاه نگه داشتن ریش، پرهیز از مصرف مشروبات الکلی و اجتناب از روابط اجتماعی خارج از عرف با زنان تاجیک. حتی نوع پوشش، مانند شلوارهای کوتاهتر که مچ پا را نمایان میکند، نیز از جمله موارد حساسیتبرانگیز عنوان شده است.
با وجود این محدودیتها، برخی پناهندگان رفتار مقامات تاجیک را «محترمانه» توصیف کرده و زندگی در این کشور را در مقایسه با افغانستان تحت حاکمیت طالبان «آزادتر» دانستهاند.
عبدالمصویر بهادری، رئیس سازمان آریانا که به پناهندگان افغان خدمات ارائه میدهد، در پیامی تأکید کرده است: «تاجیکستان تنها کشور هممرز با افغانستان است که با پناهندگان منصفانه و بدون تعصب برخورد میکند. متأسفانه بیاحتیاطی و رفتار غیرمسئولانه برخی هموطنان ما زمینهساز اخراجها شده است.»
کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان (UNHCR) نیز هشدار داده است که بازگرداندن افغانها به کشوری که جانشان در خطر است، مغایر قوانین بینالمللی محسوب میشود. این نهاد بار دیگر یادآور شده که شرایط افغانستان همچنان بسیاری از گروههای اجتماعی را در معرض آزار و تعقیب قرار میدهد و نیاز به حمایت بینالمللی پابرجاست.
امامعلی رحمان، رئیسجمهور تاجیکستان، از منتقدان سرسخت طالبان به شمار میرود و برخلاف برخی کشورهای آسیای مرکزی تاکنون از تعامل جدی با کابل خودداری کرده است. هرچند در دو سال اخیر نشانههایی از کاهش تنش دیده شده، اما سیاست دوشنبه در قبال پذیرش پناهندگان سختتر شده است.
در سال ۲۰۲۱ یکی از مقامات تاجیکستان اعلام کرده بود که این کشور توان پذیرش ۱۰۰ هزار پناهنده افغان را دارد، اما پس از موج اولیه مهاجرت، محدودیتها بهتدریج افزایش یافت. تاجیکستان پیشتر در دسامبر ۲۰۲۴ نیز اقدام به اخراج گروهی ۴۱ نفره از افغانها کرده بود.
برخی نهادهای بینالمللی نقش روسیه را در این روند پررنگ میدانند. ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه و متحد نزدیک رحمان، از ابتدا مخالف اسکان مجدد افغانها در آسیای مرکزی بوده و شناسایی اخیر حکومت طالبان توسط مسکو میتواند بر تصمیمات دوشنبه تأثیرگذار باشد.
همچنین، گزارش سالانه گزارشگر ملی حقوق بشر تاجیکستان در سال ۲۰۲۴، رفتار دولت این کشور با پناهندگان افغان را مورد انتقاد قرار داده و به مشکلات جدی در روند دریافت وضعیت پناهندگی، اقامت و مجوز کار اشاره کرده است.
