اولین نشست و گفتمان «ظرفیت ها و چالش های فرهنگی اجتماعی هیئت های مذهبی» به همت «بنیاد فرهنگی اجتماعی مهاجر» و با همکاری هیئت های مذهبی افغانستانی های مقیم قم و معاونت فرهنگی تربیتی مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی برگزار گردید.این نشست که روز یکشنبه هشتم اردیبهشت98 با حضور شرکت کنندگانی از شهرهای مختلف در مجتمع عالی امام خمینی(ره) شهر قم برگزار شد پس از تلاوت آیات روحانی کلام الله مجید نشست با مداحی زیبای مداح اهل بیت جناب آقای عبداللهی آغاز گردید و با سخنان مهمانان و کارشناسان جلسه ادامه یافت.
جایگاه هیئتهای مذهبی جایگاه بیم و امید است!
حجت الاسلام والمسلمین مبارز نماینده هیئتهای مذهبی مهاجرین استان قم در گزارش از چگونگی وضعیت این هیئتها گفت: بیش از دویست هیئت مذهبی مهاجر در استان قم داریم که بعضی از آنها جای مشخص دارند، بعضی جایی را کرایه کردهاند و بعضی از آنها هم در منازل شخصی برنامههایشان را برگزار میکنند و برنامههای هفتگی مختلفی همچون «دعای ندبه» و «زیارت عاشورا» نیز دارند.
او جایگاه هیئتهای مذهبی را جایگاه بیم و امید دانست و افزود: بیم یعنی دشمنان اسلام از هیئتهای مذهبی میترسند و تا زمانی که هیئتهای مذهبی و مساجد زنده باشند و شما مردم پرشور در خدمت مکتب اهل بیت باشید دشمنان اهل بیت(ع) خواب آرام ندارند. جایگاه امید یعنی خود ما و شما امیدواریم یک روز امام زمان(عج) ظهور کند و در خدمت ایشان باشیم.
این عالم دینی کربلا و عاشورا یک دانشگاه دانست و گفت: هیئتهای مذهبی هرکدام شعبههایی از دانشگاه عاشورایند که میتوانند درس جانفشانی، صبر، نماز، قرآن و خدمت به امام زمان(ع) را یاد بدهند و جایگاه تقویت باورهای دینی شوند.
موکب سیدالشهدا نمونه همکاری فعال جوانان مهاجر با هیئتهای مذهبی
حاج سیداسحاق حسینی مسئول موکب سیدالشهدا(هیئت های مذهبی مهاجرین افغانستانی مقیم قم) چگونگی شکلگیری و خدمات این موکب را تشریح کرد و گفت: موکب سیدالشهدا در سال 1395 به پیشنهاد مدیر کل وقت امور اتباع استان قم جناب رمضانپناهی و در راه تردد زائرینی پیشبینی شد که از افغانستان، ایران و پاکستان میآمدند.
او حضور و خدمترسانی موکب را درخشان دانست و بیان کرد: تلاش موکب سیدالشهدا بود که بعد از آن مهاجرین افغانستان امسال هفت موکب در کربلا داشتند و خدمترسانی کردند. در موکب سیدالشهدا حدود دوصد نفر خدمه داشتیم که نود درصد آنها جوانها بودند. نمونهاش اینکه در غرفه پزشکی موکب 33 نفر پزشک، پرستار و ماما 24 ساعته حضور داشتند و تیمی که کفش زائرین را واکس میزدند و میدوختند جوان و نوجوان بودند.
وی درباره خدمات موکب افزود: روزانه حدود چهارهزار صبحانه، هشت هزار پرس غذا و نزدیک به 20 تا 25 هزار چای سیاه، سبز و دمنوش برای زائرین میدادیم.
این فعال هیئتی از حضور بیش از 25 موکب مهاجر در نیمه شعبان امسال و مشارکتشان در جشن میلاد امام زمان(عج) خبر داد و گفت: این موکبها در بلوار پیامبر اعظم(ص) همراه با دیگر موکبها و ایستگاههای خدمترسان برای مردم خدمترسانی و ارائه خدمات کردند.
بنیاد فرهنگی اجتماعی مهاجر به دنبال شناسایی و رفع مشکلات جامعه مهاجر
دکتر سیدمهدی هاشمی مسئول بنیاد فرهنگی- اجتماعی مهاجر به دغدغههای مذهبی و برنامههای این بنیاد برای هیئتهای مذهبی اشاره کرد و گفت: در بنیاد فرهنگی اجتماعی مهاجر کوشش میکنیم هم مشکلات فرهنگی و اجتماعی مهاجر را بررسی و شناسایی کنیم و هم برای رفعشان برنامه های مختلف از جمله کارگاههای آموزشی و اثرگذار داشته باشیم. او خاطر نشان کرد که رهبر معظم انقلاب بارها بر فعال سازی ظرفیت های فرهنگی- اجتماعی هیئت های مذهبی تاکید داشته اند و ما هیئتهای مذهبی را رسانه مهمی میبینیم که باید فعال کنیم.
دکتر هاشمی ظرفیتها و چالشهای هیئتهای مذهبی را در چهار بعد «مسئول و هیئت امنا»، «روحانی هیئت»، «مداح هیئت» و «مخاطبان و شرکتکنندگان» دانست و تصریح کرد:
بنیاد فرهنگی اجتماعی مهاجر در برنامهریزی نشستها و همایشهایش برای هیئتهای مذهبی به هر چهار بعد توجه خواهد داشت.
نقش معرفتی عزاداری و سوگواری امام حسین(ع) در هیئتها پررنگ شود!
حجتالاسلام والمسلمین سیدرضا عالمی به بیان ظرفیتهای هیئتهای مذهبی پرداخت و گفت: در جهان اسلام فیالمجموع دو کنگره عظیم برگزار میشود: یکی کنگره عظیم حج که برنامه اجتماع مسلمانان از همه سرزمینها در سرزمین مکه است. و دومین کنگره عظیم که درپی کنگره حج است، کنگره اربعین و اجتماع عظیم مردم در سرزمین کربلاست.
او کنگره عظیم اربعین و عزاداری امام حسین(ع) را صاحب ظرفیتها و پیامدهای عظیم اخلاقی تربیتی دانست و بیان کرد: اگر میخواهیم بحث جوانان باشد باید در همین جلسات امام حسین(ع) مطرح شود. اگر دنبال الگو و اسوه مناسب هستیم باید در مجلس امام حسین(ع) حرف زده شود. از فرصتها و ظرفیتهای این اجتماع عظیم باید استفاده کنیم چون همه میآیند.
وی بر نقش معرفتی عزاداری و سوگواری امام حسین(ع) تأکید کرد و خاطرنشان نمود: هیئتهای امام حسین(ع) برپا نشدند که فقط سینه بزنیم. نمیگوییم سینهزدن فضیلت ندارد، ولی باید همه از دستگاه معرفتی امام حسین(ع) هم نکتهبرداری کنیم و بیاموزیم.
ورود عزاداریهای نامتعارف به مجالس و هیئتها چالش است!
حجت الاسلام والمسلمین دکتر غلامسخی رحمانی هیئتهای مذهبی را مهمترین تریبونهای مذهبی دانست که امروزه به عنوان نماد مذهب تشیع شدهاند، در گذشته کانون انسانساز و هدایتگر افراد بودهاند و امروزه اندکی از این کانونبودگی فاصله گرفته و با چالش روبهرو شدهاند.
حجت الاسلام رحمانی «ضعف محتوا» و «تحریف محتوا» را از چالشهای هیئتها معرفی کرد و گفت: ضعف محتوا یعنی آن ارزشهای دینی و اخلاقی و معنوی و مذهبی حاکم نیست و کمرنگ شدهاند. تحریف محتوا یعنی امروزه هدف پررنگ برخی از مجالس و هیئتها زیادی جمعیت شده و برخی از هیئتها شکوه را در زیادی جمعیت میبینند و غلبه شور را بر شعور حسینی بیشتر میپسندند.
او ضمن اشاره به فاصلهگیری از اهداف عزاداری سیدالشهدا به آسیبهای عزاداریهای امروز اشاره کرد و گفت: عزاداریهای نامتعارف وارد مجالس ما شده است و سبب میشود از بار ارزشی عزاداری کم شود. سبکهای نوین در عزاداریها اضافه شده که در نوحهخوانیها، سینهزنیها، اشعار مداحیها و سرودن اشعار سخیف و بیمحتوا، مقتلسازیهای کاذب و روضههای بدون سند و مدرک برای گرفتن اشک و شور مجلس دیده میشود.
وی در ادامه «عبور از روحانیمحوری به مداحمحوری»، «رقابت بین روحانی و مداح»، «شهرتطلبی» را از دیگر چالشهای هیئتهای مذهبی برشمرد.
هیئتهای مذهبی نهادهای برخاسته از دل سنتها و تحولات سیاسی اجتماعی شیعه
دکتر مرتضی شاهترابی نویسنده و پژوهشگر تاریخ و آیینهای مذهبی هیئتهای مذهبی را نهادهای مذهبی نوبنیاد برخاسته از دل سنتها و تحولات سیاسی اجتماعی یکصدسال اخیر و برخاسته از دل انقلاب اسلامی ایران قلمداد و تصریح کرد: تعبیر و تأکید من روی لفظ و نام هیئت به عنوان یک نهاد مذهبی مردمی است که از دههی چهل خورشیدی به بعد همراه با شکلگیری و آغاز انقلاب اسلامی ایران در جامعهی شیعی شکل میگیرد و با پیروزی انقلاب فراگیر و عمومی میشود.
قبل از انقلاب بهطور عموم در جامعه ایران عنوان «دسته» و در جامعه افغانستان «تکیه» و «منبر» به جای «هیئت» رایج بود.
دکتر شاهترابی هیئتهای مذهبی را نهادهای رسانهای سنتی و مذهبی برشمرد که برای ساماندهی بهتر مناسک و آیینهای مذهبی و پاسخگویی به نیازهای فکری، اعتقادی و سیاسی متدینین به وجود آمدند.
او کارکرد فرهنگی _ مذهبی هیئتها را در دوران پیش از انقلاب بهطور عموم محدود به دهه محرم و برگزاری مناسک عزاداری و در برخی موارد کلاسهای عقیدتی معرفی کرد و این کارکرد را همسو با کارکردهای سیاسی هیئتها خواند و توضیح داد: در افغانستان سخنرانیهای مذهبی علمای شیعه در تکیهها و منبرها و در ایران سخنرانیهای علما و روحانیون در دستهها و هیئتها نقش تعیینکننده در شکلگیری و پشتیبانی جریانهای سیاسی عدالتخواه شیعه داشتند و ایفا کردند.
او گسترش کمی و کیفی هیئتهای مذهبی را پس از پیروزی انقلاب اسلامی چشمگیر خواند و گفت کارکردهای هیئتها در این دوره بیشتر به کارکردهای فرهنگی- مذهبی و کارکردهای اجتماعی اختصاص یافت. برگزاری آیینهای مذهبی از ده روز محرم به برگزاری مناسبتهای مذهبی در دیگر ماههای سال(نظیر: صفر، رجب، شعبان و ماه مبارک رمضان)، برگزاری جلسات هفتگی، کلاسهای آموزشی عقیدتی- مذهبی و نظایر آن گسترش یافت و مطالبات اجتماعی از هیئتهای اجتماعی مطرح شد که به تقویت کارکردهای اجتماعی این نهاد و حضورشان در همیاری و همرسانی کمکهای مردمی در حوادث پیشبینینشده به آسیبدیدگان اجتماعی انجامید.
مسئولان هیئتها به جوانان بیشتر اعتماد کنند!
سید سکندر موسوی مسئول مجمع دانشجویان افغانستانی مقیم استان قم، به عنوان نماینده دانشجویان در این جلسه بر تغییر و تحول روبه رشد فضای همکاری در هیئتهای مذهبی اشاره کرد و گفت: در گذشته شاهد یک فضای بسته در مراسم عزاداری بودیم و رفتهرفته این فضا شکسته شد و یک فضای نسبتاً باز حاصل شده است.
این فعال دانشجویی از شیوهی کار برخی از هیئتهای مذهبی انتقاد کرد و افزود: مسئولان هیئتهای مذهبی ما در بیشتر موارد روحیه کار تیمی را ندارند و بلد نیستند تیمی کار کنند. گردانندگان هیئتها نمیتوانند از ظرفیتهای مختلف شرکتکنندگان استفاده کنند. زمان آن فرارسیده که به جوانان بیشتر اعتماد کنید و زمینه کارشان را فراهم نمایید.
موسوی از نقش ارتباطی هیئتهای مذهبی بین خانوادهها و جامعه یاد کرد و از مسئولان خواست زیرساختهای کار در هیئتها را برای جوانان فراهم کنند و در اجرا به آنها اعتماد نمایند.
پس از صحبت های کارشناسان مسئولان هیئت های مذهبی با تبادل نظر و بیان ظرفیت ها و چالش های موجود هیئت های مذهبی پرداختند
عکاسان :
سید ابراهیم حسینی مسجد سبزی
مصطفی احسانی
