به گزارش خبرگزاری مهاجر، ورود گسترده پناهندگان افغان طی بیش از چهار دهه گذشته و استمرار این روند، به یکی از مهمترین چالشهای امنیتی غیرسنتی پاکستان تبدیل شده است. این کشور با وجود آنکه عضو کنوانسیون ۱۹۵۱ پناهندگان نیست، از زمان تهاجم شوروی به افغانستان در سال ۱۹۷۹ تاکنون میزبان میلیونها مهاجر افغان بوده است.
پاکستان در آن دوران با تکیه بر پیوندهای دینی، فرهنگی و زبانی، مرزهای خود را به روی مهاجران گشود و زمینه اسکان و دریافت کمکهای بشردوستانه را فراهم کرد. اما ادامه جنگها، بحرانهای سیاسی و ضعف حکمرانی در افغانستان موجب شد روند مهاجرت متوقف نشود. بسیاری از افغانها نیز به دلیل آزادیهای نسبی، فرصتهای اقتصادی و امکان تحرک اجتماعی، پاکستان را بر سایر کشورهای منطقه ترجیح دادند.
در سالهای اخیر، کاهش حمایت مالی نهادهای بینالمللی از جمله کمیساریای عالی پناهندگان، بار اصلی مدیریت این جمعیت را بر دوش دولت پاکستان گذاشته است. در همین حال، حضور طولانیمدت پناهندگان و نبود کنترل کافی بر مرزها، پیامدهای امنیتی قابل توجهی به همراه داشته است؛ از جمله افزایش قاچاق، فعالیتهای غیرقانونی و ایجاد پوشش احتمالی برای عناصر شبهنظامی. نبود اسناد معتبر هویتی برای بخش بزرگی از مهاجران نیز روند پیگرد مجرمان و تفکیک افراد بیخطر از تهدیدهای امنیتی را دشوار کرده است.
از منظر اقتصادی و اجتماعی، فشار بر زیرساختهای خدمات عمومی، رقابت در مشاغل غیررسمی، تغییر توازن جمعیتی در ایالتهای خیبر پختونخواه و بلوچستان، افزایش قیمت مسکن و ازدحام شهری از جمله پیامدهای حضور گسترده مهاجران افغان است. همچنین فعالیت برخی تاجران افغان در بخشهای غیررسمی یا معاف از مالیات، نارضایتیهایی را در میان کسبوکارهای محلی ایجاد کرده است.
دولت پاکستان برای مقابله با این وضعیت اقداماتی نظیر حصارکشی در امتداد خط دیورند، ایجاد ایستهای بازرسی، ثبت پناهندگان از طریق کارتهای PoR و ACC و اجرای سیاست بازگشت را در دستور کار قرار داده است. مقامهای پاکستانی تأکید دارند که تغییر این سیاست تنها در صورتی ممکن خواهد بود که دولت طالبان تضمین دهد خاک افغانستان برای تهدید امنیت پاکستان، از جمله فعالیت گروههای شبهنظامی، مورد استفاده قرار نگیرد.
اسلامآباد همچنان خواستار همکاری امنیتی و مرزی با افغانستان و مشارکت این کشور در مدیریت پناهندگان است و معتقد است بدون هماهنگی دوجانبه، دستیابی به ثبات پایدار در منطقه امکانپذیر نخواهد بود. در همین حال، افزایش تنشهای مرزی میان دو کشور موج تازهای از اخراج مهاجران را رقم زده که با هشدار سازمانهای بینالمللی و سیاستمداران سابق افغانستان درباره پیامدهای انسانی و اجتماعی آن همراه بوده است.
برخی تحلیلگران نیز بر این باورند که پاکستان از حضور مهاجران افغان بهعنوان ابزاری برای فشار سیاسی بر دولت طالبان بهره میگیرد؛ موضوعی که میتواند آینده روابط دو کشور و ثبات منطقهای را بیش از پیش تحت تأثیر قرار دهد.
