به گزارش خبرگزاری مهاجر، با بازگشت طالبان به قدرت، موج جدیدی از مهاجران افغانستانی وارد ایران شده‌اند که شامل نظامیان، خلبانان، مأموران امنیتی و کارمندان دولت پیشین می‌شود. این گروه، به دلیل سابقه همکاری با حکومت پیشین، از سوی طالبان تهدید می‌شوند و در ایران نیز با بی‌ثباتی حقوقی و فقدان حمایت مؤثر روبه‌رو هستند.
آرش نصراصفهانی، جامعه‌شناس و پژوهشگر مهاجرت، در این باره می‌گوید که مهاجران افغانستانی، به‌ویژه افراد نظامی، علاوه بر چالش‌های عمومی پناهجویان، همواره با ترس دائمی از شناسایی و مجازات توسط طالبان مواجه‌اند. بسیاری از آنها حتی در داخل ایران نگران شناسایی توسط نیروهای طالبان هستند و مراجعه به سفارت افغانستان نیز برایشان با اضطراب همراه است.
از سوی دیگر، خطر اخراج از ایران و بازگشت به افغانستان، یک وحشت دائمی در ذهن آنها ایجاد کرده است. این وضعیت تنها شامل خود فرد نظامی نمی‌شود، بلکه به‌طور طبیعی خانواده او را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد، چراکه آنها نیز نگران سرنوشت عضو نظامی خانواده خود هستند. این نگرانی در میان کسانی که فاقد مدرک اقامت‌اند و نتوانسته‌اند به‌طور رسمی در ایران ثبت شوند، بسیار شدیدتر است، زیرا در هر لحظه امکان بازداشت در سطح شهر و بازگرداندن به افغانستان برای آنها وجود دارد.
در سال‌های اخیر، برخی از بازگشت‌کنندگان بلافاصله پس از ورود به افغانستان، قربانی دادگاه‌های صحرایی شده و حتی در مرز، اعدام شده‌اند. نظامیانی که پیش از قدرت‌گیری دوباره طالبان با این گروه جنگیده‌اند، در لیست‌های سیاه طالبان قرار دارند و بازگشت آنها به کشورشان می‌تواند خطرات جدی، از جمله شکنجه یا اعدام، در پی داشته باشد.
در این شرایط، افرادی که به‌صورت رسمی عضو نیروهای نظامی نبوده‌اند و عمدتاً در قالب گروه‌های شبه‌نظامی یا مقاومت مردمی علیه طالبان فعالیت کرده‌اند، با چالش‌هایی مضاعف روبه‌رو هستند، زیرا نمی‌توانند نظامی بودن خود را اثبات کنند و همین موضوع احتمال اخراج و بازگرداندن اجباری آنها به افغانستان را افزایش می‌دهد.
در طرح اخیر وزارت کشور ایران، برگه‌های سرشماری دو میلیون افغانستانی که طی سه سال گذشته به عنوان مهاجران قانونی در کشور اقامت داشته‌اند، ابطال شده است. این اقدام، موجب افزایش اضطراب و نگرانی در میان مهاجران نظامی شده است. دولت مهلت شش‌ماهه‌ای برای تعیین تکلیف این افراد در نظر گرفته است، اما سرنوشت آنان پس از پایان این مهلت همچنان نامعلوم است.
وضعیت بی‌ثبات مهاجران افغانستانی در ایران، علاوه بر مشکلات حقوقی، فشارهای روانی شدیدی را نیز بر آنان تحمیل کرده است. برای زنان و کودکان، به‌ویژه دختران، خطر اخراج از ایران با پیامدهای جدی همراه است. این نگرانی تنها ناشی از از دست دادن امکان اقامت قانونی در ایران نیست، بلکه برخاسته از تصویری است که از آینده افغانستان دارند؛ جایی که دختران در صورت بازگشت، از حق تحصیل محروم خواهند شد و حتی خطر ازدواج اجباری با اعضای طالبان تهدیدی بسیار جدی برای آنان به شمار می‌آید.
از سوی دیگر، دولت‌های غربی نیز عموماً چشم خود را بر سیاست‌های غیرانسانی طالبان بسته‌اند و واکنش قابل‌توجهی نسبت به موارد متعدد نقض حقوق بشر در این کشور نشان نمی‌دهند. در نتیجه، بسیاری از موارد نقض حقوق انسانی در افغانستان امروز در سکوت رخ می‌دهد و هیچ ضمانتی برای حمایت از جان و امنیت بازگشت‌کنندگان وجود ندارد.
نصراصفهانی تأکید می‌کند که آنچه برای کاهش رنج این گروه از پناهجویان ضروری است، حداقلی از اطمینان نسبت به جلوگیری از بازگشت اجباری آنها تا زمان بهبود شرایط در افغانستان است. اجرای طرح ابطال برگه‌های سرشماری، ضربه‌ای جدی به زندگی بسیاری از مهاجران وارد کرده و امنیت روانی و زیستی آنان را به خطر انداخته است.
این بحران انسانی نیازمند توجه فوری و اقدام مؤثر از سوی نهادهای بین‌المللی و دولت ایران است تا از نقض حقوق مهاجران و پناهندگان جلوگیری شود.
