استفاده ابزاری دولت ایران از اخراج اتباع افغانستانی

استفاده ابزاری دولت ایران از اخراج اتباع افغانستانی

محمد سرگزی ، نماینده مجلس ایران در اظهاراتی در مورد حقابه ایران از هیرمند گفت: اگر طالبان حقابه سیستان را ندهند، همه اتباع افغانستانی ساکن سیستان و بلوچستان اخراج خواهند شد.

این اظهارات به اختلافی میان ایران و افغانستان بر سر حقابه کشور ایران از رود هیرمند بر می گردد. این اختلاف از دیرباز میان دو کشور بوده و به عنوان طلبی از دولت افغانستان برای ایران مطرح می شده است. در پی این اختلاف ، موضع ایران همیشه اخراج اجباری اتباع کشور افغانستان بوده است.

مسئله استفاده از مهاجران در بین مسئولان ایرانی همیشه بوده و هست. به عنوان مثال : عراقچی در سال 98 در اظهاراتی گفت: اگر آمریگا تحریم هایش را علیه ایران کاهش ندهد و باعث افت درآمد ایران از نفت شود، در مقابل ایران مجبور است اتباع افغانستانی را از کشور اخراج کند.

این اظهارات عراقچی واکنش های شدیدی را در سطح جهانی در پی داشت و افراد زیادی از ایران برای استفاده ابزاری از پناهندگان ، انتقاد کردند.صحبت های جدید محمد سرگزی نیز نشان از بینش ابزارگرایانه ایران نسبت به مهاجران در زمینه سیاست خارجی این کشور دارد.

استفاده ابزاری از مهاجران در دیگر کشورها:

البته استفاده ابزاری از موضوع مهاجرت فقط مختص ایران نیست و دولت­‌های بسیاری از چنین حربه­‌ای در عرصه بین‌المللی استفاده کرده­ و می­‌کنند. برای مثال دولت­‌های بلاروس و ترکیه متهم هستند که با باز کردن مرزهای خود برای ورود پناه­جویان به اروپا، از موضوع مهاجرت به‌عنوان ابزاری برای ورود فشار به اتحادیه اروپا و پذیرش خواسته‌­هایشان استفاده می­‌کنند.

همچنین رهبران ایالات متحده آمریکا همواره از مهاجرت به عنوان ابزاری در سیاست خارجی برای تطبیق، تحریم و معامله با دیگر ملت‌­ها استفاده می­‌کنند. مثلا در قرن ۱۹ از جمعیت­‌های مهاجر ساکن کشور به‌عنوان ابزاری برای تقویت ارتش خود برای مقابله با تهدیدات دیگر کشورها بهره می‌­بردند.

البته این نکته را هم باید مدنظر داشت که دولت‌­ها در کنار این که از مهاجران خارجی ساکن در سرزمین خود استفاده ابزاری می­‌کنند، گاهی از اتباع خود که به دیگر کشورها مهاجرت کرده‌­اند هم استفاده ابزاری می­‌نمایند. برای مثال برخی معتقدند دولت روحانی در مذاکرات برجام، از لابی مهاجران ایرانی ساکن آمریکا استفاده نمود.

علاوه بر این اردوغان بارها سعی کرده از اتباع ترک­ تبار ساکن در آلمان به‌عنوان ابزاری برای ورود فشار به دولت آلمان و تحمیل خواسته­‌های خود به آنان استفاده نماید.

مهاجران فرصتی برای کشورهای مهاجر پذیر و مهاجر فرست :

هر دولتی با توجه به شرایط خاص اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خودش و نیز اهداف مدنظرش، نگرش خاصی به موضوع مهاجران دارد. امروزه با وجود تمام مباحثی که پیرامون هزینه‌­ها و تهدیدات ورود مهاجران برای کشور میزبان توسط سیاسیون مطرح می­‌شود اما همچنان اکثر دولت­‌ها سعی می­‌کنند از فرصت­‌هایی که مهاجران برای جامعه میزبان ایجاد می‌نمایند، نهایت استفاده را ببرند.

مهاجرت می­‌تواند برای کشورهای مبدأ و مقصد از جهات مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و غیره فرصت­‌هایی ایجاد کند. یکی دیگر از عرصه ­های فرصت‌آفرین مهاجرت در امر سیاست خارجی می­‌باشد که مهاجران همانند سفیران، برای کشورهای فرستنده مهاجران و کشورهای پذیرنده مهاجران، امکان چانه‌­زنی و نقش‌آفرینی بیشتری ایجاد می­‌کنند.

نقض حقوق مهاجران در اثر نگاه ابزارگرایانه:

نفس بهره بردن از مهاجران در زمینه سیاست خارجی به خودی خود مذموم نیست اما آن­‌چنان که شاهدیم امروزه اکثر دولت­‌ها در راستای اهداف خود در سطح جهانی از مهاجران سوءاستفاده می‌­کنند. این گونه سوءاستفاده‌­های ابزاری از مهاجران صرفاً به‌عنوان ابزاری برای دستیابی به اهداف مادی و سیاسی بهره می­‌گیرد و انسانیت فرد مهاجر و حقوق وی را نادیده می‌­گیرد.

بدین ترتیب مهاجران به بازیچه‌­ای در دست دولت‌­ها تبدیل می‌­شوند که می‌­توانند در جهت اغراض خود در زمین سیاست خارجی از آن‌­ها استفاده کنند. برای مثال زمانی که نماینده مجلس ایران اخراج مهاجران افغانستانی را دست‌­آویزی برای گرفتن حق حقابه ایران قرار می‌­دهد، بدین معنی است که ارزش چندانی برای حقوق مهاجران افغان ساکن در ایران قائل نیست و فقط به اهداف مدنظر دولت ایران می­‌اندیشد.

مهاجران همچون دیگر انسان­‌ها از حقوقی برخوردارند و نباید به‌سادگی حقوق آن­‌ها را به تعلیق درآورد. مهاجران افغان دهه­‌هاست در ایران زندگی می­‌کنند و امروزه به جمعیتی مهم در ایران تبدیل شده­‌اند. اکثراً آن‌­ها خانه و زندگی­‌شان در ایران است. در ایران مشغول به کارند و حتی در ایران بعضاً صاحب اموالی هستند. بسیاری از آنان فرزندانشان در ایران به دنیا آمده‌­اند و در مدارس ما تحصیل کرده‌­اند و برخی از آن­‌ها حتی به‌موجب قانون مدنی حق اخذ تابعیت ایران را هم دارند.

هنگامی مهاجری به‌صورت قانونی در کشوری ساکن است و مرتکب جرم یا تخلفی هم نشده است، چگونه می­‌توان وی را بدون هیچ دلیلی و فقط به بهانه عدم دریافت حقابه رود هیرمند از کشور اخراج کرد؟

ممنوعیت اخراج دسته‌جمعی:

مضافاً بر این که تهدید به اخراج گروهی افغانستانی­‌ها فاقد وجاهت قانونی است زیرا اخراج دسته­‌جمعی اتباع خارجی از کشور میزبان مطابق معاهدات بین‌­المللی حقوق بشری ممنوع است. اخراج هر یک از مهاجران باید جداگانه بررسی و در مورد آن تصمیم‌گیری شود.

لذا اخراج اتباع افغانستانی بدون دلیل متقن و بدون طی تشریفات قانونی، امری غیرقانونی و غیراخلاقی است و موضوعاتی چون حقابه هیرمند یا مشکلات اقتصادی کشور به دلیل تحریم‌­های آمریکا، نمی­‌تواند دلیلی موجه و مشروع برای اخراج این گروه باشد چراکه کاملاً جنبه سیاسی دارد و برای اعمال فشار بر دولت افغانستان است.

تهدید افغانستان به اخراج جمعی اتباعش از ایران شبیه اقدام صدام حسین در سال 1980 است. صدام پس از آغاز درگیری بین ایران و عراق، اتباع عراقی ایرانی‌­الاصل را از عراق اخراج نمود که این امر به آوارگی هزاران نفر انجامید.

پیامدهای استفاده ابزاری از مهاجران:

استفاده ابزاری دولت­‌ها از مهاجران در زمینه سیاست خارجی ممکن است گاهی مزایایی برای دولت‌­ها داشته باشد و آن­‌ها را به اهدافشان برساند اما آسیب­‌ها و نتایج منفی مختلفی هم معمولاً به همراه دارد. ازجمله این که می‌­تواند در روابط کشورهای مبدأ و مقصد مهاجران تنش ایجاد کند. مثلاً سوءاستفاده ابزاری بلاروس از پناه­جویان سبب اختلافات و تنش‌هایی با اتحادیه اروپا گشت یا تلاش­های اردوغان برای تأثیرگذاری بر ترک‌­تبارهای آلمان موجب درگیری­‌های بین دو طرف شد.

همچنین این سیاست­‌ها ممکن است موجب افزایش اختلافات بین شهروندان و مهاجران و رشد احساسات بیگانه‌­ستیزی گردد و نیز به واگرایی بیشتر مهاجران از کشور میزبان خود و عدم ادغام آن­‌ها در جامعه میزبان منجر گردد.

با توجه به پیامدهای متعدد منفی ناشی از استفاده ابزاری از مهاجران، هر دولتی باید در روابط بین‌­المللی خود با دیگر کشورها و بازیگران بین‌­المللی از بهره‌­گیری ابزارگرایانه از مهاجران در راستای منافع خود، به­‌نحوی که به حقوق مهاجران لطمه وارد کند، اجتناب نماید.

منشأ هر نوع سوءاستفاده­ای از مهاجران توسط دولت‌­ها، در عدم به­‌رسمیت‌­شناسی مهاجران به‌عنوان یک گروه دارای حقوق است و لذا بایستی ابتدا این نوع نگرش به مهاجرت دگرگون شود. تا زمان عدم تغییر این نوع نگرش دولت­‌ها به خود این حق را می­‌دهند به هر بهانه‌­ای، حتی حق حقابه خویش، مهاجران را به اخراج گروهی تهدید کنند و بدین شکل از آن­‌ها در عرصه سیاست خارجی استفاده ابزاری نمایند.

منبع : دیاران