در شمال فرانسه، در جنگلهای اطراف شهر کاله، هزاران مهاجر ایرانی و افغان در شرایطی سخت و غیرانسانی زندگی میکنند. نبود خدمات بهداشتی، غذای گرم و سرپناه مناسب، آنان را ناگزیر کرده است روزها و شبها را در چادرهایی فرورفته در گل سپری کنند؛ با امیدی شکننده که روزی بتوانند با قایقهای بادی کوچک و غیرقانونی خود را به بریتانیا برسانند. بسیاری از این مهاجران تنها آرزوی داشتن یک زندگی «معمولی» را دارند.
روایتهای انسانی از مهاجران
زن و مرد، پیر و جوان، از مناطق مختلف ایران و افغانستان، در این جنگلها گرد هم آمدهاند و مهارتهای ابتدایی بقا را به یکدیگر آموزش میدهند؛ از روشن نگهداشتن آتش تا تقسیم اندک مواد غذایی. بسیاری از آنان تحصیلات دانشگاهی دارند و پیشتر در مشاغل حرفهای مشغول بودهاند.
فرشاد (نام مستعار)، پرستار سابق در یکی از بیمارستانهای غرب ایران، پس از دوازده سال خدمت و اخراج در دوران پساکرونا، ناچار شد مسیر مهاجرت غیرقانونی را انتخاب کند. سحر (نام مستعار)، قهرمان سابق تکواندو، اکنون در شرایطی زندگی میکند که هیچ شباهتی به گذشته ورزشیاش ندارد. او میگوید: «دوستانم هرگز باور نمیکنند اگر ببینند امروز در چه وضعیتی هستم.»
مسیر پرخطر مهاجرت
ایرانیها معمولاً سفر خود را از ترکیه آغاز میکنند و پس از عبور از یونان و ایتالیا به فرانسه میرسند. افغانها نخست از ایران عبور کرده و سپس وارد مسیر اروپا میشوند. قاچاقچیان انسان در هر مرحله وعده سفرهای امن و کوتاه میدهند؛ وعدههایی که کوچکترین شباهتی به واقعیت ندارد.
در کاله، مهاجران هفتهها و حتی ماهها منتظر «فرصت مناسب» برای عبور از کانال مانش میمانند. خانوادههایی که کودک خردسال دارند، اغلب از سوی قاچاقچیان و دیگر مهاجران کنار گذاشته میشوند؛ زیرا توانایی فرار سریع از پلیس را ندارند.
مرحله پایانی؛ عبور از کانال مانش
شبهایی که قاچاقچیان دستور «گیم زدن» میدهند، گروهی از مهاجران در تاریکی به ساحل نزدیک میشوند تا به قایقهای بادی کوچک برسند. پلیس فرانسه اغلب پیش از آنان قایقها را تخریب میکند. اما اگر مهاجران موفق شوند از دید پلیس دور بمانند و قایقشان سوخت کافی داشته باشد، ممکن است بتوانند به آبهای بریتانیا برسند. در این مرحله، مهاجران خود با نیروهای مرزبانی تماس میگیرند و درخواست کمک میکنند.
طبق آمار دیدهبان مهاجرت وابسته به دانشگاه آکسفورد، بیش از ۵۰ هزار ایرانی و افغان از ابتدای سال ۲۰۱۸ تا پایان ۲۰۲۴ با قایقهای بادی وارد بریتانیا شدهاند. تنها در نیمه نخست سال ۲۰۲۵، امدادگران بیش از پنج هزار مهاجر سرگردان را از آبهای مانش نجات دادهاند.
خطرات مرگبار
باد و باران شدید میتواند قایقهای کوچک را از مسیر منحرف کند و آنان را به اقیانوس اطلس بکشاند؛ جایی که بسیاری هرگز پیدا نمیشوند. جنازههای مهاجران در یک دهه گذشته یا هرگز کشف نشده یا پس از مدتها به ساحل بازگشته است. آنان در قبرهایی بینامونشان در گورستانهای کوچک شمال کاله به خاک سپرده شدهاند.
سیاستهای بریتانیا و فرانسه
مسئله مهاجران غیرقانونی به یکی از جنجالیترین موضوعات سیاسی بریتانیا بدل شده است. دولتهای پیاپی نتوانستهاند مانع ورود مهاجران شوند و همین امر باعث افزایش محبوبیت جریانهای هوادار سیاستهای سختگیرانهتر شده است.
دولت فعلی بریتانیا اصلاحات گستردهای در قوانین مهاجرتی و حقوق بشری اعلام کرده است؛ از جمله تسریع اخراج پناهجویان غیرقانونی و تغییرات اساسی در روند رسیدگی به درخواستها. بر اساس توافق جدید میان بریتانیا و فرانسه موسوم به «یکی در ازای یکی»، مهاجرانی که از آبهای مانش نجات داده میشوند به فرانسه بازگردانده خواهند شد و در مقابل، بریتانیا یک مهاجر دیگر را که دلایل معتبر برای پناهندگی دارد و هرگز اقدام به عبور غیرقانونی نکرده، خواهد پذیرفت.
چالشهای پس از مهاجرت
حتی در صورت موفقیت در رسیدن به بریتانیا، مهاجران با مشکلاتی جدی مواجهاند:
– سازگاری با فرهنگ و زبان جدید
– یافتن سرپناه و شغل مناسب
– مشکلات مالی و تحصیلی فرزندان
– پذیرش اجتماعی در جامعه میزبان
آنچه قاچاقچیان انسان به مهاجران ایرانی و افغان نمیگویند، واقعیت تلخ و پرمخاطرهای است که در جنگلهای کاله و آبهای مانش جریان دارد. بسیاری از این افراد اگر شرایط زندگی در وطنشان بهتر بود، هرگز قدم در این مسیر پرخطر نمیگذاشتند.
