به گزارش خبرگزاری مهاجر، هانس یاکوب شیندلر، عضو پیشین کمیته نظارت سازمان ملل بر گروههای شبهنظامی، در گفتوگو با خبرگزاری فرانسه اعلام کرد که شرایط اقتصادی وخیم، بیکاری گسترده و نبود حمایت اجتماعی، مهاجران بازگشتی را به اهداف بالقوه برای سربازگیری گروههای تروریستی تبدیل کرده است. وی تأکید کرد که بسیاری از این افراد نه از سر باورهای ایدئولوژیک، بلکه برای تأمین نیازهای اولیه زندگی ممکن است به چنین گروههایی بپیوندند.
بر اساس گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، از ابتدای سال جاری میلادی تاکنون بیش از ۲.۷ میلیون مهاجر افغان از ایران و پاکستان اخراج شدهاند. این بازگشتها در شرایطی صورت گرفته که افغانستان با بحرانهای شدید اقتصادی، اجتماعی و امنیتی مواجه است. بسیاری از بازگشتکنندگان با نگاه بیگانهپندارانه مواجه شده و از حمایتهای اساسی محروماند.
آمنه خان، پژوهشگر مؤسسه مطالعات راهبردی اسلامآباد، نیز هشدار داده است که مهاجران اخراجشده، بهویژه جوانان، در معرض جذب توسط گروههای هراسافکن فرامرزی قرار دارند. این نگرانیها با دادههای سازمان ملل همخوانی دارد؛ بهطوریکه ۹۰ درصد جمعیت افغانستان زیر خط فقر زندگی میکنند و نزدیک به نیمی از مردم به کمکهای بشردوستانه وابستهاند.
شیندلر در ادامه هشدار داد که داعش خراسان از سال ۲۰۲۱ تاکنون نهتنها اعضای ناراضی طالبان، بلکه افغانهایی را که احساس طردشدگی از ساختار حاکم دارند، جذب کرده است. وی افزود که ادامه این روند میتواند کنترل طالبان را بیثبات کرده و امنیت منطقهای را با تهدید جدی مواجه سازد.
تحلیلگران مرکز سوفان نیز با تأکید بر همین موضوع، اعلام کردهاند که بازگرداندن اجباری پناهندگان بدون برنامهریزی حمایتی، زمینهساز بازسازی شبکههای افراطی خواهد بود. با این حال، برخی کارشناسان از جمله مقام پیشین مبارزه با تروریسم در سازمان سیا، دیدگاه محتاطانهتری ارائه دادهاند و معتقدند که تنها اقلیت کوچکی از بازگشتکنندگان ممکن است جذب گروههای تروریستی شوند.
اندریکا راتواته، هماهنگکننده امور بشردوستانه سازمان ملل در افغانستان، با لحنی هشداردهنده اعلام کرده است که بدون ایجاد فرصتهای شغلی، مسکن و خدمات اجتماعی، بازگشتکنندگان ممکن است برای بقا به راهحلهای خطرناک و خشونتآمیز روی آورند.
در مجموع، کارشناسان تأکید دارند که مهار این بحران تنها از طریق همکاری بینالمللی، سرمایهگذاری در بازسازی اجتماعی و حمایت هدفمند از بازگشتکنندگان امکانپذیر خواهد بود. در غیر این صورت، افغانستان ممکن است به بستری برای گسترش افراطگرایی و تهدیدی برای ثبات منطقهای و جهانی تبدیل شود.
