مریم لطفی:
موضوع رد مرز افغانستانی‌های مقیم ایران این روزها جدی شده است، خیلی بیشتر از گذشته تا جایی که این مسئله به یکی از بحث‌های روز و داغ فضای مجازی هم بدل شده و هر روز کاربران بسیاری، علاوه بر ابراز عقیده در این زمینه، از تجربیات و مشاهدات خود در رابطه با گردآوریِ اتباع و رد مرز آنها می‌نویسند. اما واقعیت این است که موضوع به این سادگی نیست. حفاظت از مرزها و جلوگیری از ورود غیرقانونیِ مهاجران موضوع مهمی است و رعایت حقوق انسانیِ مهاجران در کشور نیز موضوعی دیگر.
رضا شفاخواه، حقوق‌دان و وکیل دادگستری، معتقد است که باید به نحو احسن از مرزها محافظت کنیم:
«حتی اگر لازم است، دیوار بتنی بکشیم و با استفاده از تجهیزات الکترونیکی هر کاری که نیاز است در مرزها انجام شود. اما این موضوع ماجرایی چندوجهی است و ابعاد مختلفی دارد». به عقیده او سیاست مواجهه با افغانستانی‌ها در ایران، یک بام و دو هواست؛ «نمی‌شود طالبان را جنبش اصیل منطقه دانست، اما انتظار ورود گستردهٔ مهاجران افغانستانی را نداشت. بنابراین نمی‌شود تبعات روی کار آمدن طالبان را نادیده گرفت و فقط بر طبل افغانستان ستیزی کوبید. بنابراین علاوه بر حفاظت از مرزها باید خط‌مشی سیاست خارجی کشور نیز با سیاست ساماندهیِ مهاجران متناسب باشد.»
این وکیل دادگستری به کنوانسیون مربوط به وضعیت پناهندگان، که ایران نیز جزء امضاکنندگان آن است، اشاره می‌کند:
«مفاد این کنوانسیون به شکل قانون درآمده است، قانون کنوانسیون مربوط به وضع پناهندگان. بنابراین مفاد این کنوانسیون در حکم قانون داخلی است. طبق ماده ٩ قانون مدنی ایران، «مقررات عهودی که بر طبق قانون اساسی بین دولت ایران و سایر دول منعقد شده باشد در حکم قانون است.» این قانون در تمامیِ محاکم، ادارات و… لازم‌الاجراست. اما متأسفانه اتفاقی که دربارهٔ رد مرز اتباع می‌افتد به هیچ عنوان مطابق با این کنوانسیون نیست.»
او تأکید می‌کند:
«یکی از اصول اولیه کنوانسیون مربوط به وضعیت پناهندگان و کنوانسیون حقوق کودک این است که کودک بدون خانواده‌اش نباید رد مرز شود. یا نباید کودک پناه‌جو در ایران بماند و خانواده او رد مرز شوند. همچنین تا زمان رد مرز، مهاجر باید در اردوگاهی که دولت با تمام امکانات فراهم می‌کند حضور داشته باشد، نه در جایی شبیه به زندان یا فاقد امکانات اولیه. این اردوگاه‌هایی که این روزها می‌بینیم اردوگاه‌های رد مرز اجباری است. الان وضعیت به این نحو است که نیروی انتظامی ماشین می‌گذارد در مقابل میدان‌ها و هر کسی را که چشم‌بادامی باشد دستگیر می‌کند، بدون توجه به اینکه مدارک قانونی دارد یا خیر. در سازمان‌های مردم‌نهاد با مواردی مواجه هستیم که حتی طرف مدارک قانونی هم داشته، اما بازداشت شده و رفتار نامناسبی با او شده است. او را به اردوگاه رد مرز اجباری برده و حتی واقعاً رد مرزش کرده‌اند.»
او باز هم تأکید می‌کند که مخالف اخراج مهاجرانی که به‌طور غیرقانونی به ایران آمده‌اند و وضعیت پناه‌جویی ندارند نیست. شفاخواه با اشاره مجدد به سیاست یک بام و دو هوا در ایران می‌گوید:
«بیشترین به‌کارگیرندهٔ مهاجران غیرقانونی در صنعت، دولت و شرکت‌های دولتی است. مثلاً برخی بخش‌های شهرداری تهران توسط پیمانکاران اداره می‌شود و همهٔ کارگران آنها مهاجران غیرقانونی هستند. بنابراین دولت به‌خوبی می‌داند مهاجران افغانستانی چه نقشی در چرخش در صنعت ایران داشتند. سیاست دولت قبلی این بود که مرزها باز باشد، اما دولت جدید معتقد است که مهاجر باید اخراج شود. کسی مانند یک خبرنگار هم جلو می‌افتد که تمام افغانستانی‌ها را متهم کند به اینکه آنها مجرم‌اند و خلافکار و تروریست هستند!»
چند روز پیش فردی به‌عنوان خبرنگار ضدفساد در توییتر نوشته بود که «همه افغان‌ها در ایران تروریست، سارق، مجرم و خطرناک‌اند. مگر اینکه با مدرک عکس آن اثبات شود.» شفاخواه در واکنش به این گفته اعلام کرد که اگر افغانستانی‌های ساکن ایران خواستند از این فرد شکایت کنند، داوطلبانه وکالت آنها را برعهده خواهد گرفت. او تأکید می‌کند که صددرصد به این موضوع در محاکم قضایی رسیدگی خواهد شد، حتی اگر فرد مهاجر غیرقانونی باشد.
مدتی است که هشتگ «اخراج افاغنه یک مطالبه ملی» در توییتر ترند شده است و موافقان و مخالفان حضور اتباع در ایران را به صف‌آرایی مقابل یکدیگر کشانده است. شفاخواه این هشتگ را نژادپرستانه می‌داند و معتقد است که تفکیکی میان مهاجر قانونی و غیرقانونی قائل نشده است؛ «ضمن اینکه لفظ افاغنه توهین‌آمیز است و باید از اصطلاح افغانستانی استفاده کرد.»
به نقل از روزنامه شرق
