آیا فراگیری زبان برای مهاجران در آلمان ضروری است؟

این جوان سری لانکایی افزود: «حتی سوپروایزرهای من نیز که افغان، سوریایی و یا پاکستانی هستند در جلسات انگلیسی صحبت می کنند». کارگران دیگر که بیشتر از هندوستان و کشورهای افریقایی هستند، به زبان های مشترک در میان خودشان سخن می گویند. آیا یادگیری زبان آلمانی به او در سر کار کمک می کند؟ مدهاشان گفت: «نه، در آن جا نه».

بریتا اشنایدر، پروفیسور کاربرد زبان در دانشگاه اروپایی ویادرینا در فرانکفورت (اودر) از این وضعیت به عنوان یک تجربه بسیار معمول یاد کرد. او گفت «بین گفتمان عمومی در آلمان و واقعیت یک شکاف بزرگ وجود دارد. در جامعه گفته می شود که مهاجران باید آلمانی بیاموزند و اگر این کار را نکنند، یعنی این که نمی خواهند ادغام شوند. اما در عمل اغلب اینگونه است که فرد اصلا به زبان آلمانی نیازی ندارد».

شرایط دشوار آموزش زبان آلمانی

اشنایدر گفت که در نتیجه بسیاری از مهاجران انگیزه زیادی برای یادگیری زبان آلمانی ندارند. به خصوص به این خاطر که کورس های زبان در مراکز آموزشی بزرگسالان به قدری وقت گیر هستند که نمی شود در عین زمان به کار ادامه داد.

طور مثال در برلین کورس هایی برای آموزش زبان آلمانی عرضه می شود که از شش بخش تشکیل شده است. هرکدام از این بخش ها حاوی ۱۰۰ ساعت است که در بخش های چهارساعته به مدت پنج روز در هفته تدریس می شود. مدهاشان نمی تواند در چنین کورسی شرکت کند، مگر این که از کارش استعفا بدهد.

کمبود حمایت در بازار کار آلمان از چشم مهاجران نیز پنهان نمانده است. در یک نظرسنجی که توسط سازمان توسعه و همکاری اقتصادی «OECD» در ماه جنوری نشر شد، از کارگران ماهر مقیم در آلمان و یا کارگران ماهری که علاقمند به مهاجرت بودند، پرسیده شد که در چه بخش هایی آرزوی حمایت بیشتر را دارند. بیشتر آن ها در پاسخ پیدا کردن کار و یادگیری زبان آلمانی را مهمترین بخش ها معرفی کردند.

براساس همان نظرسنجی، بین انتظارات کارگران خارجی و واقعیت یک شکاف بزرگ وجود دارد. ۵۲ درصد از شرکت کنندگان که هنوز به آلمان نیامده بودند، به این سوال که آیا یادگیری زبان آلمانی برای پیدا کردن یک شغل مناسب در کشور مهم است، پاسخ مثبت دادند. اما در میان افرادی که در آلمان زندگی می کردند، ۶۵ درصد به این سوال پاسخ مثبت دادند.

همچنین به نظر می آید که کارگران خارجی احساس می کنند، از آن ها آنگونه که تصور می کردند، در آلمان استقبال نمی شود.

۵۵ درصد از افرادی که هنوز در خارج به سر می بردند، به این سوال که آیا آلمان «واقعا به جذب کارگران خارجی علاقه دارد» پاسخ مثبت دادند. اما وقتی که این سوال از افرادی پرسیده شد که در آلمان زندگی می کردند، فقط ۳۳ درصد از آن ها به آن پاسخ مثبت دادند.

جامعه چند زبانه

پافشاری به ادغام در جامعه با آن چه که اشنایدر از آن به عنوان یک واقعیت اجتماعی متفاوت با زبان های مختلف و نقش قسما فرعی زبان آلمانی یاد می کند، در تضاد است. هرچند که گفتمان سیاسی در آلمان (و عموما در اروپا) از لزوم ادغام در جامعه حمایت می کند و ملی گرایی به صورت فزاینده ای به محرک بحث های سیاسی تبدیل شده است.

اشنایدر همچنین این تصور را زیر سوال برد که براساس آن کشورها فقط باید یک زبان رسمی داشته باشند و این که یک زبان مشترک برای انسجام اجتماعی نقش کلیدی دارد. او گفت: «چنین تصوری واقعا توجیه ناپذیر است. به خصوص با توجه به این که ما با کمبود کارگران ماهر روبرو هستیم».

شواهد نشان می دهد که آلمان با کشورهای دیگر برای جذب کارگران خارجی رقابت می کند.

«InterNations»، شبکه بین المللی مهاجران راجع به جذاب ترین کشورها برای کارگران خارجی یک نظرسنجی انجام داد که براساس آن آلمان در میان ۵۳ کشور جایگاه پنجاهم را دارد.

در حالی که در بازار کار فرصت های زیادی وجود دارد، مهاجران براساس این نظرسنجی برای ایجاد یک زندگی باثبات در آلمان با دشواری های زیادی روبرو هستند. براین اساس «آن ها برای پیدا کردن دوست، محل سکونت و رویارویی با نبود زیرساخت های دیجیتالی مشکلات زیادی را تجربه می کنند».

نقش زبان انگلیسی در بازار کار

در شاخص «OECD» برای سال ۲۰۲۳ نتایج متفاوتی به دست آمد و براساس آن آلمان در میان ۳۸ کشور در جایگاه پانزدهم قرار گرفت. اما این کشور هنوز هم با رقبایش مانند ایالات متحده امریکا، بریتانیا و کانادا فاصله زیادی دارد.

به هر حال به نظر می آید که انگلیسی در حال تبدیل شدن به یک زبان مهم تر در بازار کار‌آلمان است، به خصوص در شهرهای بزرگ مانند برلین.

اتحادیه استارت اپ ها (شرکت های نوپای) در آلمان اعلام کرد که میزان اینگونه شرکت ها در پایتخت، جایی که انگلیسی به تدریج به زبان معمول در محل کار تبدیل می شود، از ۴۲.۳ درصد به ۵۵.۸ درصد افزایش یافته است.

اما این مساله برای همه جاها در آلمان و در همه بخش هایی که به کارگران بیشتری نیاز دارند، صدق نمی کند. به گفته برند مایر، پروفیسور ارتباطات بین فرهنگی در دانشگاه ماینس: «در بخش مراقبت و پرستاری و یا در شفاخانه ها کار بدون تسلط بر زبان آلمانی ممکن نیست. پرستاران باید بتوانند با یکدیگر، با بیماران و داکتران گفتگو کنند».

اما او گفت که جامعه آلمان باید وجود زبان های دیگر را در کنار آلمانی قبول کند و افزود: «مقام های دولتی، داکتران، نهادهای اجتماعی باید بتوانند به چند زبان مختلف صحبت کنند، چون این پدیده درمیان مردم در حال گسترش هرچه بیشتر است».

در این زمینه پیشرفت هایی رخ داده است: آژانس های کاریابی در آلمان حالا به صورت ویژه افرادی را به کار می گمارند که به زبان های دیگر به خصوص به ترکی و روسی تسلط دارند.

اشنایدر همچنین فکر می کند که شرکت ها می توانند در این زمینه حرفه ای تر عمل کنند. طور مثال آن ها می توانند در بخش هایی که کارگران و کارمندان متخصص را جستجو می کنند، کورس هایی را برای یادگیری زبان آلمانی عرضه کنند که با نیازهای کاری در این بخش ها مطابقت داشته باشد.

مدهاشان نیز در صورتی که بخواهد به حیث راننده بس کار کند، باید زبان آلمانی را بیاموزد. اما به نظر می آید که او خودش باید هزینه آن را تمویل کند، احتمالا با درآمدی که از کار برای امازون به دست می آورد.