کانادا مدت‌ها برای افرادی از ایالت پنجاب هند که به دنبال فرصت‌هایی جدید در جاهای دیگر هستند، جذاب بوده است. اما آیا رویای کانادایی شور و هیجان‌اش را از دست داده است؟
هنگام رانندگی در دشت‌های حاصلخیز روستایی، ندیدن شور و شوق بلندپروازانه یک مهاجر پنجابی سخت است.
بیلبوردهایی که مهاجرت آسان به کانادا، استرالیا، نیوزیلند و بریتانیا را نوید می‌دهند از میان مزارع وسیع خردل سر بیرون آورده‌اند.
بیرون از بزرگراه‌ها، مشاوران به جوانان مشتاق پیشنهاد آموزش زبان انگلیسی می‌دهند.
خانه‌های آجری یک طبقه در کنار هم مثل بوم‌هایی هستند که تبلیغات دیواری رنگ‌شده با دست بر سیمای آنها وعده ویزاهای سریع را می‌دهد. و در شهر باتیندا، صدها دلال در یک خیابان تنگ یک‌طرفه تنه به تنه هم می‌زنند و وعده تسریع رؤیاهای گریزپای جوانان را می‌دهند.
بیش از یک قرن است که این ایالت در شمال شرق هند شاهد امواج مهاجرت بوده است؛ از سربازان سیکی که وارد ارتش بریتانیای هند شده و به کانادا سفر کردند تا روستاییان پنجاب که پس از استقلال در انگلستان اسکان یافته‌اند.
اما بعضی‌ها به ویژه از کانادا حالا تصمیم به بازگشت به خانه گرفته‌اند.
یکی از انها بالکار ۲۸ ساله است که در اوایل سال ۲۰۲۳ پس از فقط یک سال اقامت در تورنتو برگشته است. هدف نهایی او هنگام ترک پیتو دهکده کوچک‌اش در ابتدای همه‌گیری کووید، گرفتن شهروندی بود. خانواده او زمین‌شان را برای تأمین هزینه تحصیل او گرو گذاشتند.
اما رؤیای کانادایی او چند ماه بعد از اینکه زندگی‌اش را در آنجا شروع کرد به سرعت جاذبه‌اش را از دست داد.
او به بی‌بی‌سی می‌گوید: «همه چیز خیلی گران است. هر هفته بعد از کالج باید ۵۰ ساعت کار کنم فقط برای اینکه بتوانم زنده بمانم. نرخ بالای تورم باعث می‌شود دانشجویان تحصیل را رها کنند.»
بالکار حالا از داخل اتاقی کوچک کنار حیاط مرکزی بزرگ خانه معمولی‌اش در پنجاب یک کارگاه گلدوزی را می‌گرداند. همچنین در کارهای مزرعه خانوادگی‌شان کمک می‌کند تا به درآمدش اضافه کند.
فرصت‌های اشتغال در این مناطق روستایی اندک‌اند و دوردست، ولی فناوری به کارآفرینانی مثل او اجازه داده است که بر جبر فاصله غلبه کنند. بالکار بیشتر کسب و کارش را از طریق اینستاگرام انجام می‌دهد.
او سؤال می‌کند: «من اینجا زندگی خوبی دارم. چرا باید وقتی می‌توانم در وطن خودم زندگی کنم و پول خوب در بیاورم، خودم را به مشقت بیندازم؟»
بی‌بی‌سی با حداقل دوازده نفر از کسانی که در پنجاب مهاجرت معکوس کرده‌اند حرف زده است که تجربه مشابه داشته‌اند.
یکی از مضامین بسیار رایج ویدیوهای بی‌شمار موجود در یوتیوب که در آن هندیهایی تصمیم به رها کردن زندگی‌شان در کانادا و بازگشت به وطن گرفته‌اند، همین است. به گفته جوانی که به وطن بازگشته است در صحبت با بی‌بی‌سی تفاوت بسیار عظیمی است میان آن «تصویر پرزرق و برق» مهاجرت که دلالان ترسیم می‌کنند و واقعیت‌های زمخت زندگی مهاجرتی در تورنتو و ونکوور.
راج کاران برار، یک کارگزار مهاجرت در باتیندا که هر ساله به صدها نفر پنجابی کمک می‌کند اقامت دایم و ویزای دانشجویی بگیرند می‌گوید «جنون کانادا» اندکی فروکش کرده است – و به ویژه در میان مهاجران مرفهی که در وطن گزینه‌های دیگری هم دارند.
اشتیاق به داشتن شهروندی کانادا همچنان میان مشتریان طبقه متوسط و طبقه پایین در جوامع روستایی قوی است.
اما به گفته کارگزاران مهاجرت، ویدیوهای داغ یوتیوب که دانشجویان در آنها درباره دشواری کار پیدا کردن حرف می‌زنند و به نبودن مسکن و فرصت‌های کاری اعتراض می‌کنند، فضایی پرتنش میان این دانشجویان ایجاد کرده است.
بنا به یکی از تخمین‌ها، در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ تقاضاها از هند برای اجازه دانشجویی کانادا ۴۰ درصد افت کرده است. این تا حدودی به خاطر تنش‌های ادامه‌دار دیپلماتیک میان هند و کاناداست بر سر اتهاماتی مبنی بر اینکه افرادی هندی در قتل هاردیپ سینگ نیجار رهبر جدایی‌طلب سیک کانادایی نقش داشته‌اند.
نشانه‌هایی نیز از عوامل فرهنگی عمیق‌تر در میان است که باعث افول رؤیای کانادایی میان نسل قدیمی‌تری از مهاجران هندی می‌شود.
کاران اولاخ که حدود ۱۵ سال ساکن ادمونتون بوده است و در اینجا به موفقیت مالی و حرفه‌ای دست یافته است، شغل مدیریتی‌اش را رها کرده است و سراغ یک زندگی روستایی در «خانه کی داب» روستای محل تولدش در سال ۱۹۸۵ رفته است.
او می‌گوید که به خاطر سیاست‌های آموزشی شامل ال‌جی‌بی‌تی‌کیو در کانادا و تصمیم کانادا در سال ۲۰۱۸ برای قانونی کردن ماری جوآنای تفریحی ناراحت است.
ناسازگاری با سبک زندگی غربی، نظام مراقبت بهداشتی مواجه با مشکلات، و چشم‌اندازهای بهتر اقتصادی در هند به گفته او دلایل اصلی مهیا شدن بسیاری از هندی‌های کانادایی قدیمی‌تر برای ترک این کشور هستند.
آقای اولاخ می‌گوید: «من یک دفتر مشاوره آنلاین را یک ماه و نیم پیش – با اسم «بازگشت به سرزمین مادری» – راه انداختم تا به کسانی که می‌خواهند مهاجرت معکوس کنند کمک کنم. هر روز حداقل دو یا سه تلفن دارم که بیشتر افرادی در کانادا هستند که می‌خواهند بدانند چه فرصت‌های شغلی در پنجاب هست و چطور می‌توانند برگردند.»
به گفته دانیل برنارد از مؤسسه شهروندی کانادا که یک گروه حمایت‌گری مهاجرت است، برای کشوری که ارزش بالایی برای مهاجرت قائل است، این روندها «نگران‌کننده»اند و «از حیث سیاسی به‌تلخی پذیرفته می‌شوند.»
رژیم مهاجرتی آزادتر یکی از سیاست‌های مهم خاص نخست‌وزیر جاستین تردو برای مقابله با کاهش رشد اقتصادی و پیر شدن سریع جمعیت بوده است.
به گفته سازمان آمار کانادا، مهاجران ۹۰ درصد از رشد نیروی کار کانادا و ۷۵ درصد از رشد جمعیت را در سال ۲۰۲۱ تشکیل می‌دهند.
دانشجویان بین‌المللی ۲۰ میلیادر دلار کانادا (۱۴.۷ میلیارد دلار) سالانه به اقتصاد کانادا اضافه می‌کنند که بخش زیادی از آنها هندیهایی هستند که یکی از پنج مهاجر اخیر به این کشور هستند.
هند بزرگ‌ترین منبع عمده مهاجرت کانادا در سال ۲۰۲۲ نیز بود.
شمار کسانی که کانادا را ترک می‌کنند در مقیاس مطلق سطح مهاجرتی کلی کانادا در تمام سال‌ها هنوز اندک است – این کشور طی چند سال گذشته میزبان حدود نیم میلیون نفر مهاجر تازه بوده است.
اما نرخ مهاجرت معکوس در سال ۲۰۱۹ به بالاترین میزان خود در دو دهه گذشته رسیده است و نشانه‌ای است از اینکه مهاجران به گفته آقای برنارد «اعتمادشان را به این کشور از دست می‌دهند».
آمارهای خاص کشورها برای چنین مهاجرانی یا مهاجرت‌های معکوس، در دسترس نیستند.
اما داده‌های رسمی که رویترز به دست آورده است نشان می‌دهد که بین ۸۰ هزار تا ۹۰ هزار مهاجر در سال ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ کانادا را ترک کرده‌اند، و یا به وطن خود برگشته‌اند یا راهی جای دیگری شده‌اند.
حدود ۴۲ هزار نفر در نیمه اول سال ۲۰۲۳ کشور را ترک کرده‌اند.
بنا به داده‌های سرشماری مؤسسه شهروندی کانادا، ساکنان دائمی کمتری حالا شهروند کانادا خواهند شد. در سال ۲۰۲۱، ۷۵ درصد از کسانی که واجد شرایط شهروندی بودند، شهروندی گرفته‌اند. دو دهه بعد، این آمار به ۴۵ درصد رسیده است.
آقای برنارد می‌گوید کانادا باید «ارزش مهاجرت را بازسازی کند».
این وضعیت در حالی رخ می‌دهد که کانادا به شدت درگیر بحث اهداف مهاجرتی حاد با توجه به تقلای کشور در جذب افراد بیشتر است.
گزارش تازه‌ای از اقتصاددانان بانک ملی کانادا هشدار می‌دهد که رشد جمعیت همین الآن به عرضه نحیف مسکن در کانادا فشار می‌آورد و باعث فشار بیشتر بر نظام بهداشتی کشور می‌شود.
کانادا شاهد افزایش جمعیت بوده است و در سال ۲۰۲۳ تعداد ۱.۲ میلیون نفر به جمعیت‌اش اضافه شده است، که عمدتاً این افراد تازه‌واردها هستند.
این گزارش مدعی است که رشد باید تا افزایش به سقف ۵۰۰ هزار نفر کاهش یابد تا بتواند معیارهای زندگی را حفظ کرده یا افزایش دهد.
به نظر می‌رسد سیاست‌گذاران در ارزیابی‌شان این را تلویحاً پذیرفته‌اند.
دولت لیبرال آقای ترودو به‌تازگی سقف برای ویزای دانشجویی بین‌المللی وضع کرد که به کاهش ۳۵ درصد از این ویزاها منجر خواهد شد.
این تغییر سیاستی بزرگ است که به باور عده‌ای ممکن است منجر به کاهش بیشتر جاذبه کانادا در میان موج مهاجرت معکوس شود
