منکا گومیس در فرانسه به دنیا آمده است اما تصمیم گرفته آینده زندگی‌اش را در سنگال، زادگاه پدر و مادرش، بسازد.
او ۳۹ ساله و جزو گروه رو به رشد آفریقایی – فرانسوی‌هایی است که فرانسه را به دلیل افزایش نژادپرستی، تبعیض و ملی‌گرایی افراطی ترک می‌کنند.
بی‌بی‌سی آفریقا، این پدیده را که «مهاجرت ساکت» نام گرفته بررسی کرده است تا بفهمد چرا کسانی مانند آقای گومیس از زندگی در فرانسه سرخورده شده‌اند.
آقای گومیس ساکن پاریس است. او یک آژانس مسافرتی کوچک تاسیس کرده است که تورهای مسافرتی اغلب به مقصد کشورهای آفریقایی ارائه می‌دهد. بیشتر این تورها برای کسانی هستند که می‌خواهند با ریشه‌های آفریقایی خود ارتباط برقرار کنند. او حالا دفتر جدیدی در سنگال هم باز کرده است.
آقای گومیس که در شهر بندری مارسی در جنوب فرانسه به دبیرستان رفته است به بخش جهانی بی‌بی‌سی می‌گوید: «من در فرانسه متولد شده‌ام. در فرانسه بزرگ شده‌ام و با بعضی از حقایق آشنا هستم. نژادپرستی زیادی در اینجا وجود دارد. وقتی ۶ سالم بود هر روز در مدرسه کاکا سیاه صدایم می‌کردند.»
«من ممکن است فرانسوی باشم اما در عین حال از جای دیگری هستم.»
مادر آقای گومس وقتی بسیار کم سن بود به فرانسه آمد. او نمی‌تواند انگیزه و تمایل پسرش را برای ترک خانواده و دوستان و برگشتن به سنگال درک کند.
آقای گومس توضیح می‌دهد: «دلیل من برای برگشتن فقط به این خاطر نیست که رویای آفریقا را در سر دارم». او می‌گوید مخلوطی از احساس مسئولیت نسبت به سرزمین پدر و مادرش و فرصت‌های موجود در آنجا است که او را تشویق به این کارکرده است.
او می‌گوید: «آفریقا الان مانند آمریکای دوران تب طلا است. فکر می‌کنم آفریقا قاره آینده است. جایی که هنوز چیزهای زیادی هست که می‌توان در آن ساخت و فرصت‌های بسیاری برای توسعه و گسترش وجود دارد.»
ارتباط بین فرانسه و سنگال که کشوری با اکثریت مسلمان و یکی از مستعمره‌های سابق فرانسه است، به دوران تجارت برده برمی‌گردد. سنگال یکی از مراکز مهم این تجارت بود. رابطه این دو کشور بسیار طولانی و پیچیده است.
بی‌بی‌سی «آفریقا آی» در یکی از تحقیقات جدید خود با مهاجران سنگالی دیدار کرد که حاضر بودند برای رسیدن به فرانسه، با عبور از مسیر خطرناک دریایی جان خود را به خطر بیندازند.
بسیاری از آن‌ها در نهایت به فرانسه می‌رسند. به گفته اداره حمایت از پناهندگان و افراد بی‌تابعیت فرانسه، سال گذشته شماری بی‌سابقه‌ای از افراد از این کشور درخواست پناهندگی کردند.
حدود ۱۴۲ هزار و ۵۰۰ نفر درخواست پناهندگی کردند و حدود یک سوم درخواست‌های آن‌ها مورد موافقت قرار گرفت.
با توجه به اینکه طبق قوانین فرانسه جمع‌آوری اطلاعات بر اساس جنسیت، مذهب و قومیت ممنوع است، آمار مشخصی درباره شمار افرادی که از این کشور به آفریقا برمی‌گردند در دست نیست.
اما مطالعات نشان می‌دهند مسلمانان فرانسوی تحصیل‌‌کرده که رتبه شغلی خوبی دارند و اغلب فرزند مهاجران هستند، به آرامی در حال مهاجرت به آفریقا هستند.
افرادی که ما با آن‌ها دیدار داشتیم گفتند در فرانسه با قدرت گرفتن حزب‌های دست راستی و افزایش نفوذ آن‌ها، برخورد با مهاجران سخت‌گیرانه‌تر شده است.
میشل بارنیه، نخست‌وزیر و برونو رتایو، وزیر کشور فرانسه از زمان انتصابشان وعده داده‌اند که از راه تلاش برای ایجاد تغییراتی در قوانین در سطح داخلی و اروپایی، با مهاجرت، چه قانونی و چه غیرقانونی، مقابله کنند.
فانتا گیراسی تمام عمر در فرانسه زندگی کرده است و در یکی از حومه‌های پاریس به نام ویامومب خدمات پرستاری ارائه می‌دهد. اما او هم برای بازگشت به سنگال برنامه‌ریزی کرده است. سنگال زادگاه مادر اوست.
فانتا ۳۴ ساله است و در مصاحبه با بی‌بی‌سی می‌گوید: «متاسفانه ما در چند سال اخیر در فرانسه کمتر و کمتر احساس امنیت می‌کنیم. گفتنش تاسف‌آور است اما واقعیت دارد. اگر یک مادر مجرد باشید و فرزند ۱۵ ساله نوجوانی داشته باشید، همیشه ته دلتان نگران است. همیشه می‌ترسید.»
زنگ خطر برای او زمانی به صدا درآمد که پلیس به پسرش در خیابان ایست داد و او را مورد بازرسی قرار داد. این در حالی بود که او فقط داشت با دوستانش در خیابان حرف می‌زد.
او می‌گوید: «این برای یک مادر واقعا آزاردهنده است. تمام وقت در تلویزیون می‌بیند چه اتفاق‌هایی در حال افتادن است و می‌بینید همین اتفاق‌ها برای دیگران در اطرافتان می‌افتد.»
در ماه ژوئن سال گذشته، به دنبال شلیک پلیس به ناهل مرزوک، نوجوان ۱۷ ساله تبعه فرانسه با اصالت الجزایری، شورش‌هایی در سراسر فرانسه شروع شد.
این پرونده همچنان در حال بررسی است اما این شورش‌ها فرانسه را به شدت تحت تاثیر قرارداد و نشانه خشمی بود که اقلیت‌های قومی فرانسه سال‌های طولانی نسبت به رفتاری که با آن‌ها می‌شود، در خود داشته‌اند.
طبق نظرسنجی جدیدی که در مورد سیاه‌پوستان فرانسه انجام شد، ۹۱ درصد آن‌ها قربانی تبعیض نژادی بوده‌اند.
با شروع اعتراضات سال گذشته، کمیسر عالی حقوق بشر از فرانسه خواست، به مساله تبعیض نژادی در نهادهای اجرای قانون خود رسیدگی کند.
وزیر خارجه فرانسه این انتقاد را رد کرد و گفت: «اتهام نژادپرستی سیستماتیک یا تبعیض نژادی در پلیس فرانسه کاملا بی‌اساس است». با این وجود بر اساس آمار وزارت کشور فرانسه، سال گذشته جرایم ناشی از تبعیض نژادی سه برابر در این کشور افزایش داشته‌اند. ۱۵ هزار مورد از این دست جرایم در این مدت ثبت شده است که انگیزه آن‌ها نژاد، مذهب یا قومیت بوده است.
آدری مونزمبا، معلم مدرسه است و اصالتش از کنگو است. او می‌گوید این تغییرات اجتماعی موجب اضطراب زیادی در افراد می‌شود.
ما او را یک روز صبح زود، در مسیر رفتن به سرکار همراهی کردیم. او از مسیر محله‌هایی که محل سکونت قومیت‌های مختلف و طبقه کارگر در حومه‌های پاریس است، عبور می‌کند.
او به همراه دختر جوانش به ایستگاه قطار و اتوبوس می‌رود. هر چه به مدرسه‌ای که محل کارش است نزدیک‌تر می‌شود، با ملایمت سعی می‌کند روسری‌اش را زیر کلاه کاپشن کم‌کم از سر دربیاورد.
در فرانسه سکولار، داشتن حجاب تبدیل به امری مناقشه برانگیز شده است. ۲۰ سال پیش حجاب در تمام مدارس دولتی ممنوع شد. این یکی از دلایلی است که خانم مونزمبا می‌خواهد فرانسه را ترک کند و به سنگال که در آن ریشه دارد، برگردد.
او که ۳۵ ساله است، می‌گوید: «نمی‌گویم فرانسه برای من مناسب نیست. من فقط می‌گویم می‌خواهم در جایی کار و رشد کنم که در آن به ارزش‌ها و اعتقاداتم احترام گذاشته می‌شود. دلم می‌خواهد در جایی کار کنم که در آن مجبور نباشم حجابم را از سر بردارم.»
یک نظرسنجی جدید از هزار مسلمان فرانسوی که این کشور را برای اقامت در کشوری دیگر ترک کرده‌اند، نشان می‌دهد این روندی رو به رشد است.
این روند به دنبال اوج اسلام هراسی در پی حملات سال ۲۰۱۵ ایجاد شد که در آن چند اسلام‌گرای افراطی مسلح در مناطق مختلفی از پاریس ۱۳۰ نفر را به قتل رساندند.
اولیویه استیوز، یکی از نویسندگان گزارشی است با عنوان «فرانسه، جایی که دوست دارید اما ترکش می‌کنید». او به بی‌بی‌سی می‌گوید هراس اخلاقی ناشی از سکولار بودن فرانسه و تبعیض‌های حرفه‌‌ای، دلیل اصلی این فرار یا مهاجرت خاموش است.
او می‌گوید: «در نهایت این مهاجرت از فرانسه به کشورهای دیگر نوعی فرار مغزها محسوب می‌شود زیرا این افراد اغلب مسلمان‌های فرانسوی با تحصیلات عالی هستند که تصمیم به ترک کشور می‌گیرند.»
فاطما سیلا، ۳۴ ساله که پدر و مادرش از سنگال هستند یکی از این افراد است. او می‌گوید: «وقتی پدر من آفریقا را ترک کرد تا به فرانسه بیاید، به دنبال زندگی باکیفیت‌تری برای خانواده‌اش بود. او همیشه به ما می‌گفت: هیچ‌وقت فراموش نکنید از کجا آمده‌اید.»
خانم سیلا که طراح نرم‌افزاری در زمینه گردشگری است، می‌گوید او هم ماه آینده به سنگال خواهد رفت تا کسب‌وکارش را در غرب آفریقا راه‌اندازی کند. به گفته او این کار نشان می‌دهد که ریشه‌هایش را فراموش نکرده است. اما برادرش عبدل که مانند او در فرانسه به دنیا آمده، قانع نشده است.
عبدل به بی‌بی‌سی می‌گوید: «من نگرانش هستم. امیدوارم کارهایش خوب پیش برود. من شخصا احساس نمی‌کنم باید با چیزی یا ریشه‌ای ارتباط خاصی برقرار کنم.»
او ادامه می‌دهد: «فرهنگ و خانواده من اینجا در فرانسه هستند. آفریقا قاره اجداد ما است. اما واقعا مال ما نیست چون ما هیچ وقت آنجا نبوده‌ایم. من فکر نمی‌کنم قرار است فرهنگ اجدادی‌مان را کشف کنیم یا به سرزمین موعودی مانند واکاندا برسیم.» اشاره او به جامعه پیشرفته و تکنولوژیکی است که در سری فیلم‌ها و کمیک‌های پلنگ سیاه تصویر می‌شود.
ما در داکار با سالاماتا کنته ملاقات کردیم که با آقای گومیس یک آژانس توریستی تاسیس کرده است. از او درباره آنچه در انتظار آفریقایی‌های فرانسوی تباری است که تصمیم می‌گیرند در سنگال به زندگی خود ادامه دهد می‌پرسیم.
خانم کونته، شغل پردرآمدی که در حوزه بانکداری در پاریس داشت را با زندگی در داکار، پایتخت سنگال عوض کرد.
او که ۳۵ ساله است می‌گوید: «وقتی سه سال پیش به سنگال رسیدم از اینکه من را «فرانسوی» صدا می‌کردند، شوکه شدم. بعد با خودم گفتم، خوب این طبیعی است. من در فرانسه به دنیا آمده‌ام اما من هم مثل شما سنگالی هستم. اوایل با خودتان می‌گویید من در فرانسه طرد می‌شدم و حالا که آمده‌ام به سنگال، اینجا هم من را طرد می‌کنند.»
او توصیه می‌کند: «شما باید با حس تواضع در درون خود به اینجا بیایید. من سعی کردم این کار را بکنم.» او درباره تجربه‌ای که از کار و تجارت در سنگال داشته است می‌گوید: «بسیار سخت است. من به همه می‌گویم مردان سنگالی زن‌ستیز هستند. آن‌ها دوست ندارند این حرف را بشنوند اما این حقیقت دارد.»
او ادامه می‌دهد: «آن‌ها به‌سختی می‌پذیرند یک زن می‌تواند مدیرعامل یک شرکت باشد. اینکه یک زن می‌تواند به بعضی‌ها دستور بدهد و اینکه یک زن بتواند به راننده‌ای که دیر آمده است بگوید دیر آمدن اصلا کار نرمالی نیست.»
«فکر می‌کنم ما در اینجا باید بیشتر تلاش کنیم تا خودمان را ثابت کنیم.»
با این حال آقای گومیس از اینکه به‌زودی مدارک شهروندی سنگال را دریافت می‌کند، هیجان‌زده است.
آژانس مسافرتی‌اش موفق است و او از همین حالا در حال راه‌اندازی کسب‌وکار دوم خود، یک اپلیکیشن زوج‌یابی برای سنگال است.
