در سال های اخیر و بعد از سقوط دولت پیشین افغانستان و افزایش آمار پناهجویان در ایران، افغان هراسی به جای ساماندهی مسئله مهاجرت و مهاجران، توسط اصلاح طلبان ایران بازار داغی پیدا کرده است.
«ساماندهی» مهاجران و مهاجرت مسئله ای است که سالهای پسین به خصوص در دولت قبلی ایران بر آن تاکید می شد و ادامه آن را باید در دولت کنونی مشاهده کرد. سوالی که در این رابطه مطرح می شود این است که: «ساماندهی یعنی بستن بیشتر مرزها و رد مرز مهاجران موجود؟»
یکی از فشارهای پرتکرار این روزهای جریان اصلاح‌طلب بر مهاجران، دستگیری و رد مرز آنهاست. این نگاه شاید در کوتاه‌مدت موجب ساماندهی نسبی شود اما مسؤولان امر می‌دانند موقت و ناکافی است، چرا که اگر قرار بود «سیاست بازگشت مهاجران از طریق دستگیری» عملیاتی شود از دهه‌ها پیش تاکنون به نتیجه رسیده بود.
در دنیا یک مهاجر immigrant داریم و یک آواره و یک پناهنده refugee. گاهی بسیاری از افرادی که در این رابطه اظهار نظر می‌کنند بدون توجه به تفاوت مساله مهاجر و پناهنده و آواره، موضع‌گیری می‌کنند و این موجب سوءبرداشت جامعه و بروز اختلاف می‌شود.
باید دانست که هیچ کشوری در دنیا آغوش خود را برای چند میلیون مهاجر با خوشحالی باز نمی‌کند، لذا این مساله که ایران پذیرای مهاجران به تعداد زیاد بوده یک مساله بشردوستانه و انسانی است، اما ایران هم پذیرای مهاجران در مقیاس میلیونی بوده است و هم نتوانسته نسبت به این رفتار بشردوستانه تصویر درستی ارائه کند.
آمار مهاجران و پناهنده‌ها در ایران روشن و شفاف نیست. این موضوع به این دلیل است که در این سال‌ها تلاش نشده است از طریق سامانه‌های مختلف آماری و ارزیابی آمار دقیق مهاجران احصا شود.
تعداد زیادی اشخاص بی‌هویت در ایران داریم. کسانی که در ایران به دنیا آمده‌اند اما نه ایران به آنها شناسنامه داده و نه تلاشی کرده‌اند تا از افغانستان تابعیت بگیرند. باید فرصتی فراهم شود تا این بخش از جامعه مهاجران بتوانند هویت خود را اعلام کنند.
نخستین و مهم‌ترین گام برای سیاستگذاری در رابطه با مهاجران افغانستانی دستیابی به جامعه آماری و دسته‌بندی و ارزیابی اولیه از پراکندگی جغرافیایی این افراد است.
دومین گام سیاست‌گذارانه برای ایجاد نظم بین مهاجران افغانستانی، دسته‌بندی انواع مهاجران است. در این رابطه شکل‌گیری سازمان ملی مهاجرت و تجمیع تمام خدمات در یک سازوکار می‌تواند کمک شایانی به سازماندهی مهاجران کند.
گام سوم در سیاستگذاری عبور از مرحله گمنامی است. لازم است مهاجران به محض ورود به کشور، شناسه اقامتی به همراه کارت بانکی و سیم‌کارت دریافت کنند.
دغدغه احتمال بی‌نظمی مدنی، یا رخنه‌های امنیتی توسط مهاجرانی که به صورت غیرقانونی وارد ایران شده‌اند، دغدغه‌ای درست است.
