به گزارش خبرگزاری مهاجر، امرالله صالح، معاون پیشین ریاست‌جمهوری افغانستان، با واکنشی تند به موج اخراج مهاجران افغان از ایران، تأکید کرد که تهران در حال آمادگی برای یک درگیری بزرگ است و در این شرایط، حضور مهاجران را عاملی برای انحراف تمرکز خود نمی‌داند.
وی در پیامی در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت: «در این سناریو، ایران تمایلی ندارد که با دغدغه‌ای پیرامون حضور مهاجران افغانستانی در خاک خود مواجه باشد. تهران حاضر است تبعات تصمیم خود را مدیریت کند؛ ازاین‌رو بهتر است مردم افغانستان به ظرفیت‌ها و ابتکارات درونی خود متکی باشند؛ چراکه چیزی برای گفتن ندارند که دولت ایران از پیش از آن بی‌اطلاع باشد.»
این اظهارات پس از آن مطرح شد که حساب رسمی «روند سبز» وابسته به جریان اطلاعاتی نزدیک به امرالله صالح، در تاریخ ۹ تیر، با انتشار پیامی در «ایکس» از آغاز موج بازگشت مهاجران افغان از ایران استقبال کرده بود. در این نوشته آمده بود که به جای تلاش برای تمدید اقامت، باید راهبردی مشخص برای بهره‌گیری از نیروی انسانی بازگشتی تدوین شود.
روند سبز تأکید کرد: «بازگشت نیروهای جوان و ضد طالبان از ایران، یک تحول اجتماعی جدید را در افغانستان رقم خواهد زد. اینان کوه‌ها، دره‌ها و جاده‌ها را پُر خواهند کرد، آنان سایه نخواهند شد، بلکه ریشه دارند. پس باید در پس این تاریکی، روشنایی را دید و پدید آورد.»
این جریان، در تحلیلی ضمنی، یکی از دلایل احتمالی تشدید برخورد ایران با مهاجران افغان را اعمال فشار سیاسی بر گروه طالبان دانست. با این حال، خاطرنشان کرد که اهداف راهبردی پشت این تصمیم قابل توضیح ساده نیستند. روند سبز همچنین نوشت که اقدامات دیپلماتیک مرسوم از جمله نگارش نامه‌های سرگشاده، دعوت به بردباری، استناد به مشترکات فرهنگی و توسل به اشعار حافظ و سعدی، راهگشا نخواهد بود و صرفاً موجب اتلاف وقت می‌شود.
در ادامه، این نهاد افزود که جمهوری اسلامی ایران با این اقدام به غرب این پیام را مخابره می‌کند که حاضر نیست پذیرای آوارگان ناشی از توافقنامه دوحه باشد؛ قراردادی که به گمان بسیاری زمینه‌ساز بحران مهاجرتی فعلی شده است.
در تقابل با این مواضع، شورای هماهنگی و نمایندگی‌های سیاسی و کنسولی افغانستان با انتشار بیانیه‌ای، نسبت به روند تشدید اخراج اجباری مهاجران افغان از ایران ابراز نگرانی عمیق کرد. این شورا تأکید کرد که اقدامات دولت ایران در حالی رخ می‌دهد که مردم افغانستان با یکی از عظیم‌ترین بحران‌های انسانی معاصر مواجه‌اند.
در این بیانیه آمده است که مهاجرت افغان‌ها امری اختیاری نیست، بلکه ضرورتی ناگزیر در جهت حفظ جان، کرامت و آینده فرزندان‌شان محسوب می‌شود. عوامل اصلی این بحران شامل اشغال نظامی کشور توسط طالبان، فروپاشی ساختارهای سیاسی، ناامنی فراگیر، فقر گسترده، و سلب دسترسی دختران به آموزش عنوان شده‌اند.
شورا از دولت ایران خواسته است که در مدیریت این وضعیت حساس، اصول کرامت انسانی، موازین حقوق بین‌المللی، ارزش‌های اسلامی و معیارهای حسن هم‌جواری را رعایت کند. همچنین خواستار آن شده است که در روند اخراج مهاجران، به‌ویژه در مورد نیروهای سابق امنیتی و دفاعی افغانستان که با خطر جدی مواجه‌اند، تجدید نظر شود.
براساس گزارش نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد، هم‌زمان با پایان جنگ ۱۲ روزه میان ایران، اسرائیل و آمریکا، روند بازگرداندن اجباری مهاجران افغان از ایران بی‌سابقه شده است. آمارها نشان می‌دهد که روزانه به‌طور متوسط حدود ۳۰ هزار مهاجر افغان، به‌صورت اجباری یا اختیاری، به افغانستان بازگردانده می‌شوند.
بسیاری از این مهاجران، با توجه به شرایط بحرانی موجود در داخل افغانستان، با آینده‌ای نامعلوم و فقدان سرپناه، امنیت و فرصت‌های زندگی پایدار روبرو هستند. بازگشت این جمعیت گسترده می‌تواند تبعات انسانی، اجتماعی و امنیتی سنگینی برای منطقه در پی داشته باشد.
