نویسنده: شیرین تاجیک
درآمد
قوم‌گرایی به عنوان یک مفهوم اجتماعی، به تمایل و اولویت‌دادن به یک قوم یا گروه خاص در مقابل دیگر گروه‌ها یا قومیت‌ها گفته می‌شود. این تمایل معمولاً براساس ویژگی‌هایی مانند نژاد، قوم، زبان، فرهنگ، دین و سایر ویژگی‌های مشابه صورت می‌گیرد. در حالت مثبت، قوم‌گرایی می‌تواند به عنوان یک محرک برای توسعه و تقویت هویت قومی و فرهنگی خدمت کند. برای مثال، شناخت و توسعه‌ی فرهنگ و تاریخ یک قوم، ارایه‌ی خدمات بهتر به آنان و تقویت هویت قومی و احساسات آنان می‌تواند از جمله مزایای قوم‌گرایی مثبت باشد، اما در حالت منفی، قوم‌گرایی باعث تشدید تنش‌ها و تعارضات بین قومیت‌ها، تبعیض، نفرت و خشونت می‌شود. به عنوان مثال، ایجاد فرصت‌های شغلی یا جایگاه‌های اجتماعی براساس ویژگی‌های نژادی یا قومیت، تبعیض و تشدید تنش‌های قومی را افزایش می‌دهد و برای جامعه‌های مختلف، مشکلات و چالش‌های را به وجود می‌آورد.
به‌طور کلی، قوم گرایی یک مساله‌ی پیچیده است و باید با توجه به شرایط مختلف در جوامع مختلف، به‌طور مسوولانه و با تفکری سازنده، در نظر گرفته شود. در افغانستان، قوم‌گرایی و تبعیضات قومی به دلیل عوامل مختلفی مانند تاریخچهی سیاسی و اجتماعی، فرهنگ و دین، فقر و بی‌سوادی و هم‌چنین تداخل منافع بین قومیت‌ها به‌وجود آمده است. در ادامه به توضیح این فاکتورها پرداخته می‌شود:
تاریخچهی سیاسی و اجتماعی
در طول تاریخ افغانستان، کشورها و قومیت‌های مختلفی در این منطقه حکومت داشته‌اند. هم‌چنین، مداخله‌های سیاسی و نظامی در این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی و استراتژیک افغانستان، از گذشته تا به امروز روی داده است. این مداخله‌های سیاسی و نظامی باعث شده است که همبستگی بین افراد و قومیت‌ها کاهش یابد و قومیت‌ها به دلیل تاریخچه‌های متفاوت خود، احساس هویت قومی بیش‌تری داشته باشند.
فرهنگ و دین
فرهنگ و دین نیز یکی از عوامل مهم در تشدید قوم‌گرایی و تبعیضات قومی در افغانستان است. برخی از قومیت‌ها دین و فرهنگ خود را به عنوان نشانه‌ی تمایز و هویت قومی خود معرفی می‌کنند. هم‌چنین، برخی از قومیت‌ها دین و فرهنگ خود را به عنوان بستری برای ترویج قوم‌گرایی و تبعیضات قومی استفاده می‌کنند.
فقر و بی‌سوادی
فقر و بی‌سوادی نیز از عواملی‌اند که به تشدید قوم‌گرایی و تبعیضات قومی در افغانستان کمک می‌کنند. برخی از قومیت‌ها در مناطق فقیر و کم‌توسعه زندگی می‌کنند و اغلب دسترسی‌های اساسی مانند آب، برق، غذا و بهداشت را ندارند. این موضوع باعث شده است که برخی از قومیت‌ها احساس تحقیر و تبعیض می‌کنند و در نتیجه، قوم‌گرایی در این مناطق شایع شده است.
تداخل منافع بین قومیت‌ها
تداخل منافع بین قومیت‌ها نیز یکی دیگر از عوامل تشدید قوم‌گرایی و تبعیضات قومی در افغانستان است. برخی از قومیت‌ها در مناطقی که منابع طبیعی غنی دارند زندگی می‌کنند و به دنبال به‌دست‌آوردن سهم بیش‌تری از این منابع، با قومیت‌های دیگر در تعارض قرار می‌گیرند. این تعارضات منجر به تشدید قوم‌گرایی و تبعیضات قومی شده است.
نتیجه
با توجه به تاثیرات منفی قوم‌گرایی بر جامعه، ایجاد فرهنگ تعامل و همبستگی بین قومیت‌ها، بهبود شرایط اقتصادی و آموزشی و ترویج فرهنگ همبستگی و تحمل در جامعه، به عنوان راه‌کارهایی برای مقابله با این مساله می‌تواند مطرح شود.
بهبود شرایط اقتصادی و آموزشی می‌تواند به کاهش تبعیض و نابرابری در جامعه کمک کند و باعث حفظ تعادل اجتماعی شود. از طرفی، ترویج فرهنگ همبستگی و تحمل در جامعه می‌تواند به ایجاد تعامل و ارتباطات مثبت بین افراد از قوم‌ها و جوامع مختلف کمک کند. هم‌چنین، ایجاد حکومتی پایدار و موثر با تاکید بر احترام به حقوق بشر و تضمین برابری در برابر قانون، می‌تواند به کاهش قوم‌گرایی و تبعیضات کمک کند. این حکومت باید قوانین و مقررات را برای تضمین حقوق همه شهروندان تنظیم کند و با حفظ حقوق ملی و فردی، همبستگی و تعامل بین قومیت‌ها را ترویج کند.
در نتیجه، برای کاهش قوم‌گرایی و تبعیضات بین قومیت‌ها، به تلاش و هم‌کاری همه اقشار جامعه، از جمله افراد، نهادها و حکومت، برای ایجاد فرهنگ همبستگی، ارتباطات مثبت و تحمل در جامعه نیاز است.
